Ակնարկ։ Տրանսֆերային գնագոյացումը, հարկային իրավունքում կանոնների և մեթոդների ամբողջություն է, որը կիրառվում էընդհանուր ղեկավարում կամ վերահսկողություն ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտների միջև կնքված գործարքների գինը որոշելիս։ Փոխկապակցված գործարքների կնքման դեպքում հարկվող շահույթի խեղաթյուրված արտացոլման մեծ ռիսկից ելնելով՝ հարկային մարմինները մի շարք երկրներում իրավասու են ճշգրտել միևնույն խմբում ներառված անձանց միջև կնքված գործարքների այն գները, որոնք տարբերվում են այն գործարքների գներից, որոնք կնքվել են ոչ փոխկապակցված սուբյեկտների միջև՝ ելնելով պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքից:
Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությունը (ՏՀԶԿ)/Organisation for Economic Cooperation and Development, OECD)/ և Համաշխարհային բանկը առաջարկում են փոխկապակցված անձանց միջև կնքված գործարքների գները ճշգրտելու մի խումբ կանոններ, որոնք հիմնված են պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքի վրա, և G20 անդամ երկրներից 19-ը ներկայումս միջպետական համաձայնագրերի, ներպետական օրենսդրության ու վարչաիրավական պրակտիկայի միջոցով ձեռնարկել են համապատասխան միջոցներ։ Տրանսֆերային գնագոյացմանը վերաբերող օրենսդրություն ունեցող երկրները, ընդհանուր առմամբ, հետևում են Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության Միջազգային սուբյեկտների և հարկային վարչարարության համար տրանսֆերային գնագոյացման ուղեցույցներին՝ չնայած այն հանգամանքին, որ առանձին երկրների օրենսդրությամբ կարևոր հարցերի վերաբերյալ տարբեր իրավակարգավորումներ են առկա։
Հայաստանում տրանսֆերային գնագոյացման կարգավորումներն իրականացվում են ՀՀ Հարկային օրենսգրքի 73-րդ գլխով։
Որո՞նք են ձեր ընկերության պահանջները:
Ամբողջ աշխարհում տրանսֆերային գնագոյացման կանոնները բավականին նման են: Միևնույն ժամանակ, կոնկրետ երկրներում կան տարբեր կենտրոնացված ոլորտներ: Ընդհանուր առմամբ, գնագոյացման կանոնակարգերը մի շարք պարտավորություններ են դնում ձեր ընկերության վրա, եթե այն ունի վերահսկվող գործարքներ (երբեմն կիրառվում են եկամտի շեմեր).
- Ընկերությունը պետք է կարողանա ապացուցել, որ ներքին գործարքների պայմաններն ու պայմանները համադրելի են այն պայմանների հետ, որոնք կհամաձայնեցվեին ազատ շուկայում՝ համադրելի գործարքներ կնքելիս՝ պարզած ձեռքի հեռավորութայն սկզբունքով(arm’s length):
- Ընկերությունը պետք է գրանցի փաստաթղթեր, որոնք ցույց են տալիս.
ա) ինչպես է սահմանվել տրանսֆերային գինը և
բ) արդյո՞ք տրանսֆերային գնագոյացումը համահունչ է պարզած ձեռքի հեռավորություն սկզբունքին: - Ընկերությունը պետք է տարեկան (կորպորատիվ) հարկային հայտարարագրեր/Ծանուցում/ ներկայացնի՝ հիմնվելով վերահսկվող գործարքների համաձայնեցված ընդհանուր դրույթների և պայմանների վրա:
Ինչպե՞ս կարող է ձեր ընկերությունը բավարարել այս պահանջները:
Դուք նախ պետք է ինքներդ ձեզ հարցնեք՝ ի՞նչ ենք մենք հիմա անում:
Որպես առաջին քայլ, լավ է տեսնել, թե ինչ ներքին գործարքներ ունի ձեր ընկերությունը և որ հարակից ձեռնարկությունները ներգրավված են: Սա չի ներառում միայն «տեսանելի գործարքները», ինչպիսիք են ապրանքների մատակարարումը և ծառայությունների մատուցումը: Այն ներառում է նաև «անտեսանելի գործարքներ», ինչպիսիք են արտաքին բանկերին տրամադրվող խմբային երաշխիքները:
Որպես հաջորդ քայլ, դուք պետք է ստուգեք, թե արդյոք ներքին գործարքների պայմաններն ու պայմանները համահունչ են պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքին, և արդյոք դա կարելի է հիմնավորել:
Շատ դեպքերում ներքին գործարքների պայմանները հավասարապես կիրառվում են արտաքին համադրելի գործարքների նկատմամբ (օրինակ՝ ընկերությունը վաճառում է ապրանքը նույն գնով ինչպես ասոցիացված կազմակերպություններին, այնպես էլ երրորդ անձանց): Դա ինքնին ամուր հիմք է ընդունելու այն դիրքորոշումը, որ տրանսֆերային գնագոյացումը կատարվում է պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքով:
Վերջին քայլը կլինի որոշել, թե արդյոք տրանսֆերային գնագոյացման փաստաթղթերը պետք է պատրաստվեն: Սա կախված է 1-ին և 2-րդ քայլերից, բայց նաև տեղական օրենսդրությունից:
Պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունք/Arm’s Length Principle/
Երկրների մեծամասնությունն ունեն տրանսֆերային գնագոյացման կանոններ իրենց ներքին հարկային օրենսդրությամբ սահմանված: Այս կանոնները նախատեսում են, որ վերահսկվող գործարքների պահանջներն ու պայմանները չեն կարող տարբերվել չվերահսկվող գործարքների համար կատարվող պայմաններից: Այսինքն փոխկապակցված կողմեր միմիյանց ապրանքների, ծառայություններ և աշխատանքների գինը կլինեին նույնը ինչ որ չփոխկապակցված կողմերի միջև։ Սա հենց պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունք է:
ՀՀ հարկային օրենսդրությամբ գործարքների համապատասխանությունը տրանսֆերային գնագոյացման վերաբերյալ իրավակարգավորումներին որոշվում է պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքի հիման վրա։ Այսպես, Հայաստանի հարկային օրենսգրքի 364-րդ հոդվածը սահմանում է, որ հարկ վճարողի իրականացված վերահսկվող գործարքի դեպքում հարկ վճարողի՝ շահութահարկով հարկման բազան և (կամ) ռոյալթիի բազան որոշվում են պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքի համաձայն որոշված գների կամ այլ ֆինանսական ցուցանիշների հիման վրա։ Մեկ կամ ավելի վերահսկվող գործարքներում ներգրավված հարկ վճարողի՝ շահութահարկով հարկման բազան և (կամ) ռոյալթիի բազան համապատասխանում է պարզած ձեռքի հեռավորության սկզբունքի համաձայն որոշված գներին կամ այլ ֆինանսական ցուցանիշներին, եթե այդ գործարքների պայմանները չեն տարբերվում այն պայմաններից, որոնք կկիրառվեին համադրելի չվերահսկվող գործարքներում։
Տրանսֆերային գնագոյացման ի՞նչ մեթոդներ կան:
Տրանսֆերային գնագոյացման լավն այն է, որ սկզբունքներն ու գործելակերպը բավականին նման են ամբողջ աշխարհում: ՏՀԶԿ/OECD/-ի տրանսֆերային գնագոյացման ուղեցույցները (ՏՀԶԿ ուղեցույցներ) տրամադրում են տրանսֆերային գնագոյացման 5 ընդհանուր մեթոդներ, որոնք ընդունված են գրեթե բոլոր հարկային մարմինների կողմից:
Տրանսֆերային գնագոյացման հինգ մեթոդները բաժանված են «գործարքի ավանդական մեթոդների» և «գործարքի շահույթի մեթոդների»:
Գործարքի ավանդական մեթոդներ՝
1) համադրելի չվերահսկվող գնի մեթոդը, որի դեպքում վերահսկվող գործարքի առարկայի գինը համեմատվում է համադրելի չվերահսկվող գործարքի առարկայի գնի հետ.
2) վերավաճառքի գնի մեթոդը, որի դեպքում վերահսկվող գործարքի առարկայի վերավաճառքից ստացված հավելագինը համեմատվում է համադրելի չվերահսկվող գործարքի առարկայի վերավաճառքից ստացված հավելագնի հետ.
3) «ծախսումներ գումարած» մեթոդը, որի դեպքում վերահսկվող գործարքի առարկայի մատակարարման ընթացքում կատարված ուղղակի և անուղղակի ծախսերի նկատմամբ կիրառված հավելագինը համեմատվում է համադրելի չվերահսկվող գործարքի առարկայի մատակարարման ընթացքում կատարված ուղղակի և անուղղակի ծախսերի նկատմամբ կիրառված հավելագնի հետ.
Գործարքի շահույթի մեթոդներ՝
4) զուտ շահույթի մեթոդ, որի դեպքում վերահսկվող գործարքի արդյունքում համապատասխան բազայի, մասնավորապես, ծախսումների, իրացումների, ակտիվների նկատմամբ ստացված զուտ շահույթը համեմատվում է համադրելի չվերահսկվող գործարքի արդյունքում միևնույն բազայի նկատմամբ ստացված զուտ շահույթի հետ.
5) շահույթի բաշխման մեթոդ, որի դեպքում վերահսկվող գործարքին մասնակցող փոխկապակցված հարկ վճարողներից յուրաքանչյուրին հատկացվում է տվյալ գործարքից ստացված շահույթի կամ վնասի այն մասնաբաժինը, որը փոխկապակցված չհամարվող անձը կարող էր ակնկալել համադրելի չվերահսկվող գործարքին մասնակցելիս: Սույն կետի կիրառության իմաստով՝ գործարքից ստացվող շահույթ է համարվում այդ գործարքի գծով ստացվող եկամտի և դրա գծով ծախսերի դրական տարբերությունը:
HELPs (ՀԵԼՓՍ ՔԸՆՍԱԼԹԻՆԳ ՍՊԸ) թիմը պատրաստ է օժանդակելու տրանսֆերային գնագոյացման համատեքստում բոլոր այն ընկերություններին որոնք ձևավորել են կամ հնարավոր է այս տարի ձևավորեն 200 միլիոն և ավել դրամի չափով գործարքներ։ Մանրամասների և ծառայության վերաբերյալ այլ տեղեկությունների համար գրել նամակ info@helps.am հասցեին կամ զանգահարել +37498021713: